درباره رمان «ریشه ها» اثر الکس هیلی

شهرآرانیوز - در میان رمان‌هایی که به ظلم سفیدپوستان بر سیاهان پرداخته، چند عنوانش در ایران شهرت زیادی دارند یا موردعلاقه و توجه رمان خوان‌های حرفه‌ای ایرانی قرار گرفته اند مانند «کلبه عموتام»، «محبوب» (دلبند) و «ریشه ها». کتاب اخیر را نویسنده سیاه پوست آمریکایی، الکساندر موری پالمر هیلی (Alexander Murray Palmer Haley)، معروف به الکس هیلی (۱۹۹۲-۱۹۲۱) نوشته است.

 

او در این داستان پرحجم به زندگی خاندانش از دو سده پیش می‌پردازد و از قبل آن، رنج‌های آمریکاییان آفریقایی تبار و مسائلی، چون برده داری را روایت می‌کند. به نظر می‌رسد نقش واقعیت و رخداد‌های مستند در نگارش این رمان پررنگ است. کونتا کینته قهرمان «ریشه ها» در کنار هم قبیله‌ای هایش در محیطی مسلمان نشین در باختر قاره آفریقا روزگار می‌گذراند. با ربوده شدن او به دست بازرگانان برده، دردسر‌ها آغاز می‌شود.

 

کونتا کینته با کشتی به آمریکا فرستاده می‌شود و خواننده با مشقت‌های زندگی او و هم چنین ماجرا‌هایی آشنا می‌شود که تا شش نسل بعد از او برای نوادگانش رخ می‌دهد. ستمگران سفیدپوست بلا‌های هولناکی بر سر رنگین پوستان این رمان می‌آورند، اما قهرمان مقاومتی ستودنی را به نمایش می‌گذارد. او بار‌ها از دست ارباب می‌گریزد و هر بار اسارت از نو شروع می‌شود. در چهارمین فرار، سفیدپوستان او را به چنگ می‌آورند و قسمتی از پایش را می‌برند. شکنجه‌ها و زورگویی‌های سفید‌ها به این محدود نمی‌شود.

 

آن‌ها دست سیاهان را به دیوار میخ می‌کنند و گوش‌های بریده شان را به خوردشان می‌دهند. در کشتزار‌ها حتی از زنان باردار سیاه پوست کار می‌کشند تا حدی که بچه شان سقط می‌شود. قهرمان رمان دغدغه هویت دارد و نام اثر نیز به شکلی به این امر اشاره می‌کند. در پیش گفتار کتاب آمده است: «قابل تعمق است که کونتای آفریقایی این حقیقت را بهتر و بیشتر از هر جامعه شناس محقق معاصر دریافته که بریدن از سنن و آداب فرهنگ و مذهب خویش پذیرفتن قطعی یوغ بردگی و مسخ کامل است و از همین رو، می‌کوشد تا هویت خویش، این تنها سلاحش، را از دست ندهد.

 

[..]منظور از ریشه تمامی سیاهان و بردگان اند که از آفریقا، این قلب تپنده زمین، برکنده شدند و در جایی دیگر نشا گشتند. [..]ریشه‌ها سیاهان اند که درخت استقلال و عظمت اقتصادی آمریکا را تا به این درجه از رشد و برومندی رساندند. اما نکته در این است که هرچه آن‌ها عمیق‌تر در ژرفای زمین فرورفتند، سفید‌ها فراتر و بالاتر آمدند و شاخ و برگشان بیشتر بالا گرفت و دریغ که هیچ میوه‌ای از این باغ پربار نصیب بانیان و باغبانان این درخت نگشت.»
«ریشه ها» را انتشارات امیرکبیر با برگردان فارسی علیرضا فرهمند در ۷۷۵ صفحه منتشر کرده است.

ریشه‌ها
نویسنده: الکس هیلی
برگردان فارسی: علیرضا فرهمند انتشارات امیرکبیر